Ahlakın Anlamı

   Ahlak nedir? Bazı davranışlar neden ahlaki veyahut gayri ahlakidir? Muhakkak Ahlak’ın bir anlamı olmalıdır ki bu sorulara bir cevap bulunabilsin. Daha derinden incelenmesi gerekirse anlam nedir? Neleri nasıl anlamlandırıyoruz veyahut bazı şeyleri neden anlamlandıramıyoruz?

   Anlam ikili ilişkiden doğar. Anlam ilişkisinde bir özne, Ben vardır ki anlayan öznedir. Bir de anlamlandırılan nesne, Sen vardır. Anlam Sen’in Ben’deki yansımasıdır. Bundan dolayı anlam Ben’den yani özneden bağımlı olmakla beraber öznel bir veridir. Ortak bir Sen’deki farklı anlamlar ise bu öznellikten kaynaklanmaktadır. Anlamın öznelliğinden dolayı anlam bir değildir, bir olan ise manadır. Her Sen’in kendine münhasır bir manası vardır ve mananın Ben’deki öznel yansıması anlamı oluşturur.

   Nurettin Topçu ahlakın; Ben’in kendinden taşarak Sen’i anlamlandırması, onu kapsayarak kendi içine alması sonucunda Ben ile Sen arasındaki ilişkiden ortaya çıktığını öne sürüyor. Yani ahlak, Ben ile Sen arasındaki anlam ilişkisinden doğmaktadır. Fakat bir anlam ilişkisi nasıl olmalıdır ki ondan ahlak doğmalı? Yani anlamlandırma nasıl ahlaki veyahut ahlak dışı oluyor?

 “Mukayeseler çirkindir” –Muhammed İkbal

   İkbal’in bu sözünü anlam bağlamında incelersek mukayese etmek yani kıyas yapmak; Ben’in, Sen ile kurduğu anlam ilişkisini başka bir değer üzerine inşa etmesi tanımını alıyor. Yani Ben; Sen’deki anlamı direk bir şekilde kurmuyor, üçüncü bir parametre üzerinden açılı bir ilişki kuruyor. Burada ise Sen’deki mananın Ben üzerindeki yansıması ise üçüncü bir parametre üzerinden olacağı için bu açılı anlam çirkin, ahlak dışı oluyor.

   Demek ki Ahlak, Ben ile Sen’deki dosdoğru ve direk ilişkiden ortaya çıkıyor ki bu ilişkiyi üçüncü bir parametre üzerinden kurulduğunda çirkin ve ahlak dışı oluyor. Peki, biz; ailemizi, arkadaşlarımızı ve kısaca "Sen"i ahlaklı bir şekilde anlamlandırabiliyor muyuz? Sen'i başka bir değer yargısıyla kıyaslamadan manası ile dosdoğru bir ilişki kuruyor muyuz? Sen'i dış görünüşten, paradan ve statüden uzak bir şekilde kendimize yansıtabiliyor muyuz?

   Sen'i anlamlandırma hususunda Sen ile Ben arasındaki özel ilişki dışarısındaki her karşılaştırma unsuru, Sen'e ve Sen ile Ben arasındaki ilişkiye ahlaksızlıktır. Öyle ki, bu hususta elde edilen anlam, mananın Ben'deki kişisel yansıması değil; toplum değerleri ve kişisel duyular/hazlar sonucunda kazanılmış olacaktır ki bu da onu değersiz yapacaktır. Sen'i, ahlaklı ve doğru bir şekilde anlamak ise elbette Ben ve Sen arasında kurulacak sağlam sorumluluk ilişkisinden doğacaktır. Aksi takdirde Sen'in Ben'deki anlamı, Sen temelli değil üçüncü parametreye göre olacaktır.

   İnsanın ahlaklı bir şekilde anlaması en zor Sen ise kendisidir. Öyle ki, bu zamana kadar ailesine, arkadaşlarına kısacası çevresine yansıttığı Ben'i şimdi kendi anlamak durumundadır. Burada oluşan bağ ise Ben ile ben arasındaki bağdır. Eğer ki insan bu ilişkiyi de ahlaklı bir şekilde; para ve statü gibi üçüncü parametreler olmadan, sadece kendini anlama gayreti ile anlam ilişkisini kurarsa, işte o zaman insan Benlik idrakini kavramış olur. Böylelikle insan Benlik idraki ile artık kendi manasını ahlaklı bir şekilde anlamlandırmış olur.

   Benlik idrakini tamamlamış insan ise anlamlandırmanın en yüce, en yüksek seviyesine ulaşmıştır ki artık Ben, âşık olmuştur. Ben, artık her manadaki hakikati direk bir anlamlandırma ile aşki seviyede dosdoğru bir şekilde kendine yansıtmıştır. Hakikat ile kurulan bu direk bağa aşık olan Ben, kendini aşarak başka Sen’ler bulmak ve onlarda yatan hakikat ile dosdoğru bağ kurmak ister. Ardından ise Ben, her seferinde kendisine dönerek tekrardan ve tekrardan Ben’i ile ahlaklı ilişki kurarak yeniden Benlik idrakine kavuşur. İşte Benlik idrakine kavuşmuş şahsiyette Ahlak’ın anlamı yatmaktadır. O kişi artık Ahlak’ın ta kendisi olmuştur ve onunla kurulacak direk ve ahlaklı anlam ilişkisi bize Ahlak’ın anlamını verecektir. Bu yönden bakılacak olursa Peygamber efendimizin sünneti Ahlak’ın manası, bizim Peygamber efendimizin sünnetine tabi olmamız ise Ahlak’ın bizdeki anlamına tekabül ediyor.